دلم برای آنچه نیستیم می‌سوزد…

یک
در دفتر کار نشسته‌ام. به کارمند آژانس مسافرتی زنگ می‌زنم. از او می‌خواهم قیمت پرواز برای مقصد لندن در روزهای ابتدایی ماه نوامبر را با هواپیمایی ایران ایر، ترکیش ایرلاین و لوفتانزا چک کند. مثل تمامی سفرهای قبلی در ماه‌های مختلف، مطمئن می‌شوم که نرخ ترکیش از سایر ایرلاین‌ها پایین‌تر است. علیرغم اجبار به تعویض هواپیما در استانبول، ترجیح می‌دهم که پرواز ارزان‌تر را انتخاب کنم. هرچند که شاید این انتخاب، بالاترین کیفیت را نیز به همراه داشته باشد.

دو
در مسیر رفت به لندن (با توقف در استانبول)، طبق عادت همیشگی مجله داخل پروازی ترکیش (Sky Life) را که در دسترس همه مسافران قرار دارد، ورق می‌زنم. تجربه سفرهای قبلی در خواندن مطلب دیباچه مجله که به قلم مدیرعامل و رییس هیئت مدیره ترکیش آقاي “Temel Kotil, Ph.D” است، من را تشویق می‌کند تا مطلب ماه اکتبر وی را بخوانم. او در نوشته‌هایش عادت دارد با مسافرانش حرف بزند و آنها را مخاطب قرار دهد. هميشه نكته جالبي در حرف‌هايش هست و هميشه خبر تازه‌اي دارد كه من از شنيدنش شگفت زده شوم. حرف‌هايي كه هم از لحاظ محتوا و هم از لحاظ نوع بيان، براي من درس‌هاي آموختني زيادي داشته است. خلاصه محتواي مطلب مديرعامل هواپيمايي تركيش در مجله ماه اكتبر به این شرح بود:
“ما با توجه به اينكه به عنوان بهترين ايرلاين اروپا در طول ٤ سال گذشته انتخاب شده‌ايم، تمركز ويژه‌اي را بر سرمايه‌گذاري براي بالا بردن كيفيت مد نظر قرار داده‌ايم. ما با هدف سرگرمي مسافران پروازهایمان، ١٠٦ هواپيما از مجموع ٢٦٥ هواپيماي ناوگان اين ايرلاين را به اسكرين‌هاي اختصاصي (Screen) براي هر نفر مجهز كرده‌ايم كه هر شخص بر اساس علاقه و تمايل خود، بتواند از اين سرگرمي‌ها، موارد دلخواه خود را انتخاب كند.
در حال حاضر بالغ بر ١٢٠٠ فيلم، آلبوم موسيقي و بازي متنوع در سيستم تفريحي اين هواپيمايي وجود دارد كه بر اساس آمار بازديد فيلم‌ها و موسيقي‌ها و بازي‌ها، ٢٠٪ از كم بازديدترين آنها هر ماه حذف و با محتواي جديد جايگزين مي‌شود.”
او در ادامه مطلب خود خبر از راه‌اندازی یک سرویس جدید می‌دهد: “تركيش به عنوان اولين ايرلاين دنيا يك خدمت متفاوت در موضوع موسيقي را ارائه كرده است. طبق هماهنگی كه بين هواپيمايي تركيش و شركت رتبه ١ موسيقي دنيا “Universal Music Group” صورت گرفته، امكان دسترسي و لذت بردن مسافران تركيش از صدها كنسرت، ١٠،٠٠٠ موزيك ويدئو و ٧٥٠،٠٠٠ فايل صوتي از ٣٥٠٠ موزيسين مختلف از آرشيو “گروه موسيقي جهاني” فراهم شده است. اين طرح كه در قالب بخشي از پروژه “سياره موسيقي من” (My Music Planet) تعريف شده است، منحصرا مربوط به هواپيمايي تركيش مي‌باشد و هر ماه ليست محتويات آن شامل فيلم‌هاي كنسرت، اخبار موسيقي، ويدئو كليپ‌ها و… به روز رساني مي‌شوند. همچنین هر ماه يك مقصد در شبکه پروازی ترکیش به عنوان مقصد خاص ماه انتخاب می شود و يك ليست موسيقي خاص به آن اختصاص می یابد. در طول سال، هر ماه يك هنرمند شناخته شده بين‌المللي به عنوان هنرمند ماه انتخاب می‌شود و او در ويدئوي مخصوص مقصد انتخابي همان ماه حضور می‌یابد. مسافران همچنين اين شانس را دارند كه به ليست موسيقي منتخبي كه توسط هنرمند ماه انتخاب شده است، گوش كنند. خبرهاي خوش‌تري نيز به واسطه همكاري بين تركيش و گروه موسيقي جهاني اعلام می‌شود كه مسافران می‌توانند در كنسرت آن هنرمند شركت كنند و با هنرمندان هر ماه ملاقات كنند.”

سه
در مسیر برگشت از لندن، شماره جدید مجله Sky Life (مربوط به ماه نوامبر) را ورق می‌زنم. طبق عادت همیشگی ابتدا یادداشت مدیرعامل را می‌خوانم که این بار اطلاعات متفاوتی را بیان کرده است. این خلاصه‌ای از محتوای ارائه شده در یادداشت ماه نوامبر او در مجله داخل پرواز ترکیش است:
“ماه قبل استانبول ميزبان اعضای «انجمن ایرلاین‌های اروپایی» The Association of European Airlines (AEA) و رويداد مهم «نشست رهبران صنعت هوانوردی» Aviation Leaders Summit بود. این نشست با هدف ترسيم يك نقشه راه براي آينده صنعت هوانوردی تشکیل شد. استانبول في‌نفسه يك قطب حمل و نقل است و تركيه نقش مهمي را در صنعت هوانوردی دنيا ايفا مي كند. جای تردیدی وجود ندارد که صنعت هوانوردی نقشی مهم و بزرگ در رشد اقتصادي و توسعه جهاني ایفا می‌کند. نگاهی به آمار سالیانه این صنعت در اروپا نظیر جابجایی حدود 820 میلیون مسافر با ايرلاين‌هاي اروپايي، انتقال ٧ ميليون تن بار توسط این ایرلاین‌ها، کسب درآمدی معادل ٤٥٢ بيليون يورو و ايجاد شغل براي حدود 12 ميليون نفر كه ٧ ميليون آن مستقيم بوده، حکایت از نقش مهم این صنعت در اقتصاد جهان دارد. من برای چندمین بار یادآوری می‌کنم که به باور من محور این صنعت به صورت تدریجی در حال انتقال به سمت شرق (جهان) است. باعث افتخار است که برنامه‌ريزي وزير «حمل و نقل، دریانوردی و ارتباطات» ترکیه در اين راستا است كه استانبول خود را برای تبدیل شدن به قطب هوايي جهان در سال ٢٠٢٠ آماده و معرفی کند. هواپیمایی تركيش نیز از طريق سرمايه‌گذاري‌هاي اخيری که در بخش‌های مختلف خود نظیر گسترش شبكه پروازي و ناوگان، افزایش كيفيت خدمات برای ارتقای جايگاه بازار و ارتقاي مهارت‌هاي فني انجام داده است، در مسيري مشابه به سمت جلو حركت مي كند كه بتواند پيشروی رشد جهاني در صنعت هوانوردی باشد. همه اينها براي احترام به شما مسافران ارجمند است.”

چهار
در همان پرواز نشسته‌ام. مجله را ورق می‌زنم. یکی از صفحات مجله توجه‌ام را جلب می‌کند که به تبلیغ سالن پذیرایی کلاس تجاری (Business Lounge) فرودگاه آتاتورک اختصاص داده شده است. برای تبلیغ این سالن، از عبارات زیر استفاده شده است:
“- دریافت جایزه بهترين سالن پذيرايي كلاس تجاری فرودگاه‌های اروپا
– دو طبقه، ٥٩٠٠ متر مربع، ١٢ فضای مستقل پذیرایی و سرو غذا و نوشیدنی، راه پله مارپیچ”
و جمله‌ای که به عنوان شعار تبلیغاتی در این صفحه نوشته شده است. احساس خوبی از خواندن این جمله ندارم. ذهنم به هم می‌ریزد:
“سالن پذيرايي بيزنس كلاس ما در استانبول، از بعضي از فرودگاه‌ها بزرگ‌تر است”

بخشی از فضای پذیرایی کلاس تجاری ترکیش در فرودگاه آتاتورک

پنج
یادم می‌آید جایی خوانده بودم که ایران‌ایر حدود 40 سال قبل در رده بهترین و امن‌ترین ایرلاین‌های دنیا قرار داشته است. کنجکاو می‌شوم در حین انتظاری که برای رسیدن چمدانم می‌کشم، نگاهی به لیست برترین ایرلاین‌های فعلی دنیا بیاندازم. علیرغم چند بار تلاش، نمی‌توانم به اینترنت فرودگاه وصل شوم. به هر ترتیبی که هست، با اینترنت موبایل صفحه مورد نظر را باز می‌کنم. نتایجی که می‌بینم عجیب است. یاد نوشته مدیرعامل ترکیش می‌افتم که از انتقال محور صنعت هوانوردی به شرق صحبت کرده بود. این لیست ده ایرلاین برتر دنیا است: 1- کاتای پسفیک (Cathay Pacific) از کشور هنگ‌کنگ 2- قطر ایرویز (Qatar Airways) از کشور قطر 3- هواپیمایی سنگاپور (Singapore Airlines) از کشور سنگاپور 4- هواپیمایی امارات (Emirates) از کشور امارات عربی متحده 5- هواپیمایی ترکیش (Turkish Airlines) از کشور ترکیه 6- هواپیمایی آنا (“ANA” All Nippon Airways) از کشور ژاپن 7- هواپیمایی گارودا (Garuda Indonesia) از کشور اندونزی 8- هواپیمایی آسیانا (Asiana Airlines) از کشور کره جنوبی 9- هواپیمایی اتحاد (Etihad Airways) از کشور امارات عربی متحده 10- هواپیمایی لوفتانزا (Lufthansa) از کشور آلمان.
لیست را تا عدد 100 دنبال می‌کنم. خوش‌بینی ساده‌انگارانه‌ام بی‌نتیجه است. در لیستی که رتبه هواپیمایی ملی اسپانیا (Iberia) 67 و رتبه هواپیمایی ملی ایتالیا (Alitalia) 76 است، باید واقع‌گرا بود.

لوگوی ایران ایر

شش
دو روزی هست که از سفر بازگشته‌ام، اما ذهنم همچنان درگیر است. در اینترنت جستجو می‌کنم تا اطلاعاتی راجع به اندازه و ابعاد فرودگاه بین‌المللی امام خمینی و همچنین تعداد هواپیماهای ایرلاین‌های ایران، به ویژه هواپیمایی ملی کشورم به دست آورم. در صفحه فرودگاه امام خمینی در ویکی پدیا اطلاعاتی راجع به تاریخچه فرودگاه و جزئیات آن پیدا می‌کنم. در سایت https://fleet.myaviation.ir نیز اطلاعاتی راجع به ناوگان ایرلاین‌های ایران به چشمم می‌خورد. در میان جستجوها به سایتی بر‌میخورم که در آن به رتبه‌بندی برترین لوگوی ایرلاین‌های دنیا پرداخته است. لوگوی ایران در رده نخست این رده‌بندی در دنیا قرار دارد. در توضیحات این لوگو اشاره شده است که فردی به نام ادوارد زُهرابیان آن را در سال 1961 یعنی 53 سال پیش طراحی کرده‌ است. از پشت میز کار برمی‌خیزم و به کنار پنجره می‌روم. نگاهم به چشمک زدن‌های چراغ هواپیمایی می‌افتد که همان لحظه از مقابل پنجره می‌گذرد.

پلان آخر
روی مبل در خانه نشسته‌ام. ذهنم به شدت مشغول است، اما نگاهم به تلویزیون است. خیلی اتفاقی در یکی از شبکه‌های تلویزیون، یکی از فیلم‌های کمدی کلاسیک سینما را می‌بینم. در تصویر، انبوهی از سیب‌زمینی دیده می‌شود که در مقابل یک فرد قرار دارد و او ماموریتش پوست کندن این سیب‌زمینی‌ها است. دوربین ظرفی را نشان می‌دهد که 3 سیب‌زمینی پوست کنده در آن انداخته شده است. پلان بعدی چشمان فرد را نشان می‌دهد که ناامیدانه و اندوهگین به حجم سیب‌زمینی‌های مقابلش و حجم کاری که پیش رو دارد، نگاه می‌کند.