امسال را با بارسلونا و اسپانیا شروع کردم. یک اسپانیا گردی حدودا 15 روزه که از شرق تا شمال و بعد تا مرکز و بعد تا جنوب و در نهایت تا غرب اسپانیا ادامه پیدا کرد و در نهایت به پایتخت همسایه اسپانیا، لیسبون ختم شد. این بار اسپانیا را عمیق تر از همیشه دیدم و درک کردم و نکات بسیار خوبی را آموختم.

لحظه سال تحویل سال را در بارسلونایی گذراندم که احساس می‌کنم زمانی در گذشته‌ام و زمانی در آینده‌ام به این شهر اختصاص دارد. برایم معنادار بود که اولین تجربه تحویل سال در خارج از ایران را در این شهر گذراندم. این لحظه خاص را در کنار یکی از شاهکارهای هنرمند و معمار مورد علاقه‌ام «آنتونی گائودی» بزرگ و یکی از خاص‌ترین بناهای دنیا «معبد (یا کلیسای) ساگرادافامیلیا» گذراندم که خودش یکی از هفت سین نوروزی‌ام محسوب می‌شد. هفت سینی که شامل سفر، سیب، سرخی، سبزی، سحرگاه، ساعت و ساگرادا فامیلیا بود.

در این سفر که از دو روز قبل از نوروز در بارسلونا آغاز کردم، شهرهایی نظیر زاراگوزا، بیلبائو، بورگُس، مادرید، گرانادا، مالاگا، میخاس و ماربِیّا  را دیدم و نکات جدیدی را درباره اسپانیا دانستم. همین انگیزه ای شد تا مطلب حاضر را بنویسم و این اطلاعات را با مسافرین اسپانیا به اشتراک بگذارم. از آنجا که برخی از این اطلاعاتِ جدیدِ به دست آمده، بدون در نظر گرفتن اطلاعاتی که از قبل داشتم قابل درک و فهم نیست، به همین خاطر در این نوشتار سعی می‌کنم مطالب را به طور کامل بیان کنم تا برای خوانندگان آن با هر سطح اطلاعات، قابل درک باشد. به عبارت دیگر این مطلب، حاوی اطلاعاتی برای شناخت سرزمین ایبریا و به طور خاص کشور اسپانیا است و آنچه که به اسپانیا مربوط می‌شود.

اسپانیا

کشوری که ما به نام اسپانیا می‌شناسیم، از سده‌های قبل از میلاد مسیح دارای تاریخ و سابقه زندگی است و در طول ادوار مختلف قدرت‌های مختلفی بر آن حکم رانده‌اند. گاهی این سرزمین را ایبریا و شبه جزیره ایبریا نامیده‌اند، گاهی آندالس و آندالوسیا و گاهی نیز آن را هیسپانیا و اسپانیا خوانده‌اند.

تاریخ اسپانیا

جدا از جزئیاتی که برای تاریخ اسپانیا می‌توان متصور بود، به طور کلی می‌توان تاریخ این سرزمین را به 5 بخش تقسیم کرد:

• قبایل: از هزاره‌ها و سده‌های پیش از مسیحیت تا حوالی قرن سوم پیش از میلاد مسیح که اقوام و قبایل مختلفی نظیر فینیقیه‌ای‌ها در این سرزمین زندگی می‌کردند.
• رومی‌ها: آنها برای جلوگیری از ورود متصرفینی که قصد داشتند از آفریقا به روم حمله کنند به منطقه ایبریا آمدند، اما از حضور در این منطقه خوششان آمد و همین جا ماندند. دوران حضور آنها از قرن سوم پیش از میلاد مسیح تا قرن پنجم میلادی بود.
• آلمانی‌ها (ویزیگوت): این قوم آلمانی از حوالی قرن پنجم تا اوایل قرن هشتم بر این سرزمین حکومت کردند. آنها بر خلاف آلمانی‌های امروز، نظامی آشفته و مردمانی بی‌نظم و بی دیسیپلین بودند و حکومت‌شان متزلزل و ضعیف بود.
• مسلمان‌ها: از سال 712 که سرزمین اسپانیای فعلی توسط مسلمان‌ها فتح شد تا سال 1492 که آخرین بخش از این منطقه از دست آنها بازپس گرفته شد، این سرزمین به مدت نزدیک به 8 قرن در تسلط اعراب یا همان مورها بود. البته بلافاصله بعد از فتح شبه جزیره ایبریا به دست مسلمان‌ها و تغییر نام آن به آندالس، تلاش برای بازپس‌گیری این سرزمین توسط مسیحیان آغاز شد و برخی از مناطق این سرزمین‌ آرام آرام و به تدریج از تسلط اعراب خارج شد. در اسپانیای فعلی مناطقی یافت می‌شود که هرگز در تسلط اعراب نبوده‌ و یا مناطقی که برای مدت نسبتا کوتاهی در اختیار اعراب بوده است و اندکی بعدتر توسط مسیحیان بازپس گرفته شده است. اما مناطقی نیز هست که سده‌های طولانی در تسلط مورها بوده که طولانی‌ترین آن به گرانادا برمی‌گردد که به عنوان آخرین پایگاه مسلمان‌ها تا سال 1492 در اختیار آنها بوده است. نحوه ورود مسلمان‌ها به شبه جزیره اسپانیا از طریق شمال آفریقا بود؛ چرا که به واسطه قدرت امپراطوری روم شرقی، مسلمان‌ها امکان حرکت به سمت غرب از طریق ترکیه را نداشتند. به همین دلیل آنها به آفریقا رفتند و از شمال آن منطقه وارد جنوب سرزمین ایبریا شدند.
• اسپانیا: از سال 1492 که آخرین گروه از اعراب در جنوب اسپانیا قدرت را از دست دادند، حکومت‌ها و پادشاهی‌های چهارگانه بزرگ این کشور با هم متحد شدند و این سرزمین را اسپانیا نامیدند و همچنان نیز این صفحه از تاریخ اسپانیا باز است.

تاریخ‌های مهم

اگر بخواهیم در یک مرور کلی همه رویدادهای مهمی که در سرزمین ایبریا به وقوع پیوسته است را از لحاظ زمانی مرور کنیم، تاریخ‌های زیر را می‌توان به عنوان نقاط برجسته تاریخ اسپانیا لحاظ کرد.

• 3500 قبل از میلاد مسیح: سکونت باسک‌ها، ایبری‌ها و سلت‌ها
• 1100 قبل از میلاد مسیح: سکونت فینیقی‌ها و یونانی‌ها
• 218 قبل از میلاد مسیح: امپراطوری رومی‌ها
• 400 میلادی: حکومت آلمان‌ها (ویزیگوت‌ها)
• 712 میلادی: حکومت مسلمان‌ها و اعراب؛ تغییر نام به آندالس
• 1492 میلادی: پایان بازپس‌گیری سرزمین‌ها از دست اعراب و خروج مسلمان‌ها
• 1492 میلادی: به هم پیوستن 4 حکومت کاستیا و لئون، آراگون، ناوارا و کاتالونیا و تاسیس کشور اسپانیا
• 1492 میلادی: کشف آمریکا توسط کریستف کلمب
• 1516 میلادی: اوج عظمت امپراطوری؛ شارل اول
• 1608 میلادی: تفتیش عقاید؛ فیلیپ دوم
• 1618 تا 1648 میلادی: جنگ‌های سی ساله و شکست اسپانیا
• 1701 تا 1714 میلادی: جنگ جانشینی اسپانیا
• 1808 میلادی: حکومت جوزف بناپارت برادر ناپلئون و استعفای شاه اسپانیا
• 1812 میلادی: از دست دادن اولین کشور مستعمره
• 1873 میلادی: جمهوری اول
• 1898 میلادی: از دست دادن کوبا به عنوان آخرین مستعمره
• 1931 میلادی: جمهوری دوم
• 1936 تا 1939 میلادی: جنگ‌های داخلی اسپانیا
• 1939 تا 1975 میلادی: حکومت دیکتاتوری فرانکو
• 1975 میلادی: مرگ فرانکو و پادشاهی خوان کارلوس از خانواده بوربون‌ها

جغرافیای اسپانیا

اسپانیا از طریق سه منطقه خودمختار شمال شرقی خود با فرانسه مرز زمینی دارد که این مرز با رشته کوه‌های پیرنه به عنوان مرزی طبیعی شناخته می‌شود. سه منطقه هم مرز با فرانسه شامل کاتالونیا، آراگون و باسک می‌باشد. در سمت غرب نیز اسپانیا دارای مرز مشترک با کشور پرتغال است که چند سده قبل، این کشور نیز بخشی از شبه جزیره ایبریا و تحت فرماندهی اسپانیا قرار داشته است. به جز این دو قسمت از اسپانیا که دارای مرزهای زمینی (خشکی) است، دورتادور این کشور در سایر قسمت‌ها توسط آب احاطه شده است که در قسمت شمال غربی خلیج بیسکای، در قسمت جنوب شرقی دریای مدیترانه و در جنوب غربی تنگه جبل‌الطارق قرار دارد.

نقطه اتصال شبه جزیره ایبریا به خاک اروپا، همان مرز مشترک اسپانیا و فرانسه است و بجز آن نقطه، تمامی این سرزمین توسط آب احاطه شده است. این بدین معنی است که اگر این نقطه اتصال قطع می‌شد، ایبریا تبدیل به یک جزیره بزرگ می‌شد.

زبان در اسپانیا

در سرزمین اسپانیای فعلی، 4 زبان مختلف رایج است. این بدین معناست که هر کدام از این 4 زبان مختلف، الفبای متفاوت و کلمات و دستور نگارش متفاوتی دارد و مردمان هر منطقه، زبان مردمان مناطق دیگر را نمی‌فهمند. زبان اصلی مردم اسپانیا که ما در خارج از اسپانیا آن را به نام زبان اسپانیایی می‌شناسیم، در داخل اسپانیا به نام کاستیانو شناخته می‌شود و تقریبا مردمان همه مناطق اسپانیا این زبان را متوجه می‌شوند. سه زبان دیگر رایج در اسپانیا شامل زبان کاتالان (رایج در منطقه خودمختار کاتالونیا)، زبان اِئوسکرا (رایج در منطقه خودمختار باسک) و زبان گالِکو (رایج در منطقه خودمختار گالیسیا) است. سه زبان کاستیانو، کاتالان و گالکو از ریشه زبان‌های لاتین هستند و کلمات مشترک زیادی در آنها وجود دارد. زبان کاتالان را می‌توان ترکیبی از زبان اسپانیایی، فرانسوی و ایتالیایی دانست و زبان گالکو را نیز ترکیبی از زبان‌های اسپانیایی و پرتغالی محسوب کرد. اما زبان ائوسکرا کاملا متفاوت است و دقیقا مشخص نیست که ریشه آن چیست. هرچند که برخی ریشه آن را از سانسکریت می‌دانند.

فرهنگ غذایی اسپانیا

وقتی که یکی از پادشاهان قدیمی اسپانیا دستور داد که هرگز نوشیدنی الکلی به صورت تنها یعنی بدون خوراکی سرو نشود، این رویه به وجود آمد که به هنگام سرو شراب بر روی جام‌های شراب، تکه‌ای نان می‌گذاشتند و بر روی آن نان، تکه‌ای گوشت یا ماهی یا سبزی قرار می‌دادند تا کسی که شراب را می‌نوشد، آن خوراکی را به همراهش بخورد. از آنجا که این خوراکی بر روی جام قرار می‌گرفت و به نوعی مثل درب جام شراب، سر جام را می‌بست، به آن تاپا می‌گفتند. تاپا آرام آرام در فرهنگ غذایی اسانیایی برای خودش جایی باز کرد و تنوع زیادی پیدا کرد و انواع مختلفی از آن به وجود آمد.

امروز «تاپاس» اما جایگاه خاصی در فرهنگ غذایی اسپانیایی دارد. آنچه که نقطه شروع تاپاس در اسپانیا بود و در ابتدا تاپا نامیده می‌شد، امروزه پینچوس نامیده می‌شود و شامل تکه‌هایی از نان است که بر روی آن خوراکی‌های دیگری قرار دارد و انواع بسیار متنوعی از پینچوس را در «تاپاس بار»ها می‌توان یافت. تاپاس نیز برای خود دارای ظرف‌های سفالی مخصوصی شده که حجم کوچک‌تری از غذاها را در مقایسه با یک پرس دارد و بسیار مورد علاقه اسپانیایی‌ها و میهمانان این سرزمین است. چرا که این امکان را به فرد می‌دهد که به جای یک پرس از یک نوع غذا، سه یا چهار تاپاس از چند غذای مختلف را تجربه کند در حالی که از لحاظ حجم، چیزی به اندازه یک پرس بخورد.

نان، زیتون، گوجه فرنگی و سیر، چهار خوراکی هستند که در وعده‌ها و میان‌وعده‌های غذایی اسپانیایی بسیار پرکاربرد هستند. در اکثر غذاهای اسپانیایی روغن زیتون جایگاه ویژه‌ای دارد و کمتر غذایی بدون آن درست می‌شود.

یکی از معروف‌ترین غذاهای اسپانیایی «پائیا» است که معمولا در تابه‌های فلزی درست می‌شود و در همان تابه‌ها سرو می‌شود. پائیا با برنج درست می‌شود و می‌تواند حاوی یکی از مواد مکمل نظیر ماهی، گوشت، مرغ، میگو و یا نظایر آن باشد. «تورتیا» نیز یکی دیگر از غذاهای پر استفاده اسپانیایی است که شبیه به کوکوی سیب‌زمینی اما با قطری زیاد است و در اغلب کافه‌ها و بارها به فروش می‌رسد.

چورّو و پورّو دو خوراکی لذیذ اسپانیایی است که به همراه شکلات داغ در برخی کافه‌های خاص سرو می‌شود و مشتریان و علاقه‌مندان بسیار زیادی دارد. معمولا شکلات داغ غلیظ در یک فنجان سرو می‌شود و تکه‌های چورّوس (جمع چورّو) و پورّوس (جمع پورّو) را در فنجان شکلات فرو می‌کنند و صرف می‌کنند.

نوشیدنی معروف (و البته الکلی) اسپانیا «سانگریا» است که ترکیبی از شراب، شربت و تکه‌های میوه است و معمولا در پارچ‌های مخصوص و یا لیوان‌های مخصوص سرو می‌شود.

پر مصرف‌ترین نوشیدنی گرم در اسپانیا قهوه با شیر است که معادل اسپانیایی آن «کافه کُن لِچه» است و به طور معمول اکثر سفارش‌های اسپانیایی‌ها در کافه‌ها، در همین نوشیدنی خلاصه می‌شود.

سیاست در اسپانیا

حکومت اسپانیا از سه رکن اصلی دولت، پارلمان و پادشاه تشکیل شده است. پادشاه بیشتر یک جایگاه تشریفاتی است و قدرت در دست دولت می‌باشد. اسپانیا از 17 بخش و 50 استان تشکیل شده است. در هر بخش از این بخش‌های 17 گانه، حکومتی مستقل و خودمختار وجود دارد که هر بخش، رییس جمهور و پارلمان ویژه بخش خود را دارد و دولت مرکزی اسپانیا مسئولیت پیگیری سیاست‌های کلان این سرزمین و ارتباطات بین‌المللی و مناسبات جهانی را برعهده دارد.

دو بخش خودمختار کاتالونیا و باسک با در اختیار داشتن موقعیت بسیار مناسب اقتصادی و صنعتی و تولید ناخالص بسیار مناسب، بهترین موقعیت‌ها را در بین بخش‌های 17 گانه در اختیار دارند. همین دو بخش با داشتن زبان مستقل و همچنین در اختیار داشتن شهرهای پر بازدید و مورد علاقه گردشگران نظیر بارسلونا (در کاتالونیا) و بیلبائو (در باسک)، بیشترین تلاش را برای جدا شدن از کشور اسپانیا و تشکیل کشور مستقل انجام می‌دهند.

هنر اسپانیا

اسپانیا به واسطه میزبانی از فرهنگ حاصل از سه دین مختلف (مسیحیت، یهودیت و اسلام) و همچنین میزبانی از اقوام مختلف در جریان دوره‌های زمانی مختلف، دارای آثار هنری بسیار ارزشمندی است و در ادوار مختلف هنرمندان بسیار بزرگی را در دل خود پرورش داده است.

نقاشان بزرگی نظیر پیکاسو و دالی، معمارانی نظیر گائودی، موزیسین‌هایی نظیر ایگلاسیاس تنها نمونه‌هایی از هنرمندان معاصر این کشور محسوب می‌شوند که جزو بهترین‌ها در سطح جهانی بوده‌اند.

رقص فلامنکو خود به تنهایی یک سرفصل هنری مهم و برجسته برای هنر اسپانیا محسوب می‌شود که هم‌زمان می‌توان هنر رقص میانه‌دار، نوازنده گیتار و خواننده آن را به صورت یک‌جا نظاره کرد.